စိုင္းေက်ာ္ေမာင္
.
.
ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲလာျခင္းသည္ ယေန႔ လက္ရွိ မ်ိဳးဆက္မ်ားႏွင့္ ေနာင္လာ
လတၱံ႕ေသာ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ား အတြက္ စိန္ေခၚမႈ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ အႏၱရာယ္ ျဖစ္လာသကဲ့သို႕ လူသားတိုင္း၏
လူ႕ အခြင့္အေရးမ်ား အျပည့္အဝ ရရွိခံစားႏိုင္ရန္အတြက္လည္း ၿခိမ္းေျခာက္မႈတစ္ခုလည္း ျဖစ္ေပသည္။
ယေန႔ ကမၻာႀကီးတြင္ လူ႕အခြင့္အေရးကို ေနရာေဒသတိုင္း၌ အေလးေပးကာ ေျပာဆိုေန ၾကသကဲ့သို႔
ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္းေၾကာင့္ လူ႕အခြင့္အေရး မ်ားလည္း ထိခိုက္လာႏုိင္မႈအတြက္ အသိအမွတ္ျပဳကာ
ေျပာဆိုလာၾကၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း ကို ေမာ္လ္ဒိုက္ႏိုင္ငံ Male ၿမိဳ႕မွ Male Declaration
ေၾကညာခ်က္ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ လည္း ေကာင္း၊ လူ႕အခြင့္အေရးေကာင္စီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ Resolution
A/HRC/7/23 ကို ၾကည့္ျခင္းအား ျဖင့္လည္းေကာင္း သိရွိႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။
.
ထို႕ျပင္ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္း၏ ၿခိမ္း ေျခာက္မႈ အႏၱရာယ္ကို အသိအမွတ္ျပဳသည့္
အေနျဖင့္ ကမၻာႏွင့္ လူသားမ်ား၏ ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာ မႈတို႕အတြက္ ၂ဝ၃ဝ ျပည့္ႏွစ္အမီ အေကာင္အ
ထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ကမၻာ႔ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ တစ္ညီတစ္ၫြတ္တည္း ဆံုးျဖတ္ကာ ခ်မွတ္ ခဲ့သည္။
စဥ္ဆက္မျပတ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈပန္းတုိင္ ၁၇ ခု (17 SDGs Sustainable Development Goals) တြင္
ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲလာျခင္းႏွင့္ယင္း၏ အ က်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားကို အျမန္ဆံုး တိုက္ဖ်က္
သြားရန္ ဟူ၍ ပန္းတိုင္တစ္ခုအျဖစ္ ထည့္သြင္း ထားသည္ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သိရွိႏုိင္သည္။
ယင္းပန္းတုိင္သည္ ၁၃ ခုေျမာက္ ပန္းတုိင္ပင္ ျဖစ္သည္။
ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲလာျခင္းေၾကာင့္ မည္ သည့္ လူ႕အခြင့္အေရးမ်ား ဆံုး႐ႈံးနစ္နာသြားရ
သနည္း ဟူသည့္ ေမးခြန္းကို ေျဖဆိုရမည္ဆိုလွ်င္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာျခင္းေၾကာင့္ သဘာဝေဘး
အႏၱရာယ္ဆုိးမ်ား (မုန္တိုင္းတိုက္ခတ္ျခင္း၊ အပူ လိႈင္း၊ အေအးလိႈင္းမ်ား ျဖတ္သန္းျခင္း၊
ႏွင္းမုန္ တိုင္း၊ သဲမုန္တိုင္းမ်ား တိုက္ခတ္ျခင္းစသည္ျဖင့္) ပိုမို ျဖစ္တည္လာႏုိင္ၿပီး
လူသားတိုင္း၏ အသက္ ရွင္သန္ ရပ္တည္ခြင့္အား ၿခိမ္းေျခာက္လာႏုိင္ပါ သည္။ အဓိက အေျခခံလူ႕အခြင့္အေရးျဖစ္သည့္
အသက္ရွင္သန္ခြင့္ (Right to life) ကို ၿခိမ္း ေျခာက္လာျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္
ရာ သီဥတု ေျပာင္းလဲလာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာ သည့္ သဘာဝေဘးအႏၱရာယ္မ်ား က်ေရာက္လာ သျဖင့္
လူသားမ်ား၏ အသက္ရွင္သန္ရပ္တည္ခြင့္ (Right to life) ဆံုး႐ႈံးျခင္း၊ ေနအိမ္စည္းစိမ္မ်ား
ပ်က္စီးျခင္း၊ လူေနမႈအဆင့္အတန္းမ်ား လံု ေလာက္မႈ ကင္းမဲ့၍ အိုးအိမ္ပိုင္ဆုိင္မႈ (Right
to Adequate living standard, Rights to prosperitity) မ်ား ပ်က္စီးယိုယြင္းျခင္း၊
ပင္ကိုယ္မူလ ေရရွားပါးသည့္ အရပ္ေဒသမ်ားတြင္ ေျမေအာက္ ေရမ်ား ပိုမိုနည္းပါးၿပီး ေရေကာင္းေရသန္႔
သံုးစြဲ ႏိုင္မႈ ပိုမုိခက္ခဲလာျခင္း အတြက္ ေရရရွိခြင့္ (Right to water) ထိခိုက္လာျခင္း၊
သန္႔ရွင္းေကာင္းမြန္ ေသာ ေရ ရရွိခြင့္ ဆံုး႐ႈံးမႈေၾကာင့္ ေရေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ေရာဂါဆိုးမ်ား
ခံစားရျခင္း၊ သဘာဝေဘး အႏၱရာယ္မ်ား၏ ေနာက္ဆက္တြဲ ထိခိုက္ဒဏ္ရာမ်ား ရရွိလာႏိုင္ျခင္းႏွင့္
ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ေပၚ လာေသာ ကူးဆက္ေရာဂါမ်ား ခံစားရခ်ိန္တြင္ က်န္းမာေရး ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ
ျပႆနာမ်ား ျဖစ္ေပၚလာ ႏုိင္ၿပီး အခ်ိန္ႏွင့္ တစ္ေျပးညီ က်န္းမာေရးေစာင့္ ေရွာက္မႈ ခံယူႏုိင္ခြင့္
(Right to health) မ်ား ဆံုး ႐ႈံးႏုိင္ျခင္းႏွင့္ အဆိုးရြားဆံုးသည္ ထိခိုက္လြယ္ ေသာ
အုပ္စုမ်ား (အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ ကေလးသူငယ္မ်ား၊ မသန္စြမ္းသူမ်ားႏွင့္ သက္ ႀကီးရြယ္အိုမ်ား)၏
ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ (Right to developement) ကို အဓိက အဟန္႔အတားျဖစ္ လာေစႏုိင္ျခင္းပင္
ျဖစ္သည္။
.
ကုလသမဂၢ လူ႕အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ မဟာ မင္းႀကီး႐ုံးမွ ျပဆိုထားသည္မွာ
ရာသီဥတု ေျပာင္း လဲျခင္းႏွင့္ လူ႕အခြင့္အေရး က႑အတြက္ အဓိ က တာဝန္ရွိသူသည္ သက္ဆိုင္ရာ
ႏုိင္ငံေတာ္ အစိုးရ၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ ယင္းတို႕၏ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္
သက္ဆိုင္သည့္ သ ေဘာတူညီခ်က္မ်ား၊ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ ေဆာင္ရြက္ပံု နည္းစနစ္မ်ား ျဖစ္သည္ဟု
ဆိုထားသည္။ ႏိုင္ငံ ေတာ္ အစိုးရသည္ ယင္းႏုိင္ငံအတြင္းရွိ ျပည္သူ လူထုမ်ား၏ လူ႕အခြင့္အေရးမ်ားအား
ေလးစားရန္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ႏွင့္ ျဖည့္ဆည္းပံ့ပိုးေပး ရန္ အဓိက တာဝန္ရွိပါသည္။
သို႔အတြက္ ႏိုင္ငံတြင္း မွ တိုင္းသူျပည္သား၊ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ လူ႕အခြင့္ အေရးကို ထိခိုက္လာႏုိင္ေစသည့္
ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းကို ျဖစ္တည္လာႏုိင္ေသာ အေရး အရာအားလံုးကို ႏုိင္ငံေတာ္မွ ႀကိဳတင္ကာကြယ္
မႈကို ေဆာင္ရြက္ထားရွိရမည္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္သည့္
နည္း လမ္းမ်ားကို က်င့္သံုး ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ သစ္ေတာ သစ္ပင္မ်ား ေရရွည္တည္တံ့ေရးအတြက္
ျပဳန္းတီး မသြားေစရန္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ မလို လားအပ္ေသာ ဆည္မ်ားကို တည္ေဆာက္မႈမွ
တားဆီးပိတ္ပင္ျခင္း စသည္တို႕ကို နည္းလမ္းဥပ ေဒမ်ားျဖင့္ အတည္ျပဳကာ ထိန္းသိမ္းေပးရမည္
ျဖစ္သည္။ ထို႕ျပင္ ႏုိင္ငံအတြင္း မွီတင္းေနထုိင္ ၾကသူ တိုင္းသူျပည္သားမ်ားအား သဘာဝေဘး
အႏၱရာယ္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ အသိပညာ ဗဟုသု တမ်ား ရရွိေစရန္ႏွင့္ သဘာဝေဘးအႏၱရာယ္ ရင္ ဆိုင္ႀကံဳေတြ႕ရၿပီးခ်ိန္တြင္လည္း
မည္ကဲ့သို႔ ျပဳမူ ေနထုိင္ၾကရမည္ကို က်င့္သားအရ ျပင္ဆင္ၾကရ မည္ ျဖစ္ေပသည္။ သို႕အတြက္
ျပည္သူလူထုအ တြင္း အသိပညာဗဟုသုတ ရရွိေစေရး အတြက္ သဘာဝေဘးအႏၱရာယ္ အသိပညာေပး လုပ္ငန္း
မ်ားကို စဥ္ဆက္မျပတ္ဘဲ က်ယ္ျပန္႕စြာ ေဆာင္ ရြက္ေပးရန္ လိုအပ္လွသည္။
.
၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၅ ရက္က က်င္းပခဲ့ သည့္ ကမၻာ႔ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးေန႕အ
ခမ္းအနားတြင္ သမၼတေဟာင္း ဦးထင္ေက်ာ္ ေျပာၾကားခဲ့သည့္ အမွာစကားတြင္ ကမၻာႀကီး အတြက္
အႀကီးမားဆံုး စိန္ေခၚမႈမွာ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲ မႈ ျဖစ္စဥ္၏ ၿခိမ္းေျခာက္မႈပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊
ျမန္ မာႏိုင္ငံသည္ ကမၻာေပၚတြင္ ရာသီဥတု ေျပာင္း လဲမႈဒဏ္ကို အမ်ားဆံုး ရင္ဆိုင္ေနရသည့္
ႏိုင္ငံ တစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း၊ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈဒဏ္ကို ကာကြယ္ တုံ႕ျပန္ႏုိင္ရန္ ကာလရွည္
အမ်ိဳးသား ေရး စီမံခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ၿပီး အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ ရန္ လိုအပ္သည္ကို
အသိအမွတ္ ျပဳထားသည့္အျပင္ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းဆိုင္ ရာ အမ်ိဳးသား မူဝါဒတစ္ရပ္ကို
ထုတ္ျပန္ႏုိင္ရန္ အတြက္ ကြၽမ္းက်င္ပုဂၢိဳလ္မ်ားအဖြဲ႕အစည္းအသီးသီးႏွင့္ ပူးေပါင္းပါဝင္
ညိႇႏိႈင္းေဆာင္ရြက္ေန ေၾကာင္းျဖင့္ ထည့္သြင္း မိန္႕ၾကားခဲ့သည္ကို ၾကား သိလိုက္ရ၍ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ
ျဖစ္စဥ္၏ ၿခိမ္း ေျခာက္မႈ အႏၱရာယ္ကို တုံ႕ျပန္ကာကြယ္ေပးႏုိင္ မည့္ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ၏
ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈကို ျပည္သူတစ္ဦးအေနျဖင့္ အသိအမွတ္ျပဳလိုက္ရေပသည္။
.
ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈဒဏ္ကို ကာကြယ္တုံ႕ ျပန္ရန္ ကာလရွည္ အမ်ိဳးသားစီမံခ်က္
ခ်မွတ္ၿပီး အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရာ၌ ျပည္သူ လူထုကို ဦးစားေပးၿပီး ျပည္သူလူထု ဗဟိုျပဳ၊
လူ႕ အခြင့္အေရးဗဟိုျပဳ၊ ခ်ဥ္းကပ္ေရး လမ္းစဥ္ျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ရမည္ ျဖစ္သည္။ လူ႕အခြင့္အေရး
ဗဟိုျပဳ ခ်ဥ္းကပ္မႈ လမ္းစဥ္ဆိုင္ရာတြင္ တာဝန္ ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈတြင္ ခြဲျခားမႈ မရွိေစေရး၊
တရား မွ်တမႈ ရွိေစေရးႏွင့္ အထူးသျဖင့္ သဘာဝေဘး ဒဏ္ ခံစားရသည့္ ျပည္သူမ်ားအတြက္ ျပန္လည္
ကုစားေပးႏုိင္မႈ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈတို႕အျပင္ တာ ဝန္သိမႈ တာဝန္ရွိမႈတို႕ျဖင့္လည္း အကြၽမ္းဝင္လွ
သည္ကို သိရွိရန္ လိုအပ္လွသည္။
.
ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈဒဏ္အား ကာကြယ္ တုံ႕ျပန္ႏိုင္ေစရန္ အတြက္ အစီအစဥ္မ်ားကို
စည္း စနစ္က်နစြာ ေရးဆြဲမည္သို႔မဟုတ္ မူဝါဒမ်ား ခ် မွတ္မည္ ဆိုပါလွ်င္ ႏုိင္ငံအတြင္းရွိ
ႏိုင္ငံသားမ်ား လူ႕အခြင့္အေရးမ်ားကို အျပည့္အဝ ရရွိခံစားႏုိင္ ေရးဆုိသည့္ အခ်က္အား
အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္္ အျဖစ္ ဦးစြာထားရွိကာ ေဆာင္ရြက္ရမည္ ျဖစ္ သည္။ဤေနရာတြင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ား၏
က႑သည္လည္း အေရးပါသည့္ ေနရာ၌ ရွိေန ေပသည္။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားသည္ မိမိတို႕ ၏
စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ သဘာဝပတ္ ဝန္းက်င္ ထိခိုက္ဆံုး႐ႈံးမႈမွ ကင္းလြတ္ႏိုင္ေစရန္
အထူးဂ႐ုျပဳၾကရမည္ ျဖစ္သကဲ့သို႔ လူသားတို႕၏ လူ႕အခြင့္အေရးမ်ားကိုလည္း ထိပါးေႏွာင့္ယွက္မႈ
မ်ားမွ ကင္းေဝးႏုိင္ေစရန္ အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရမွ မူဝါဒမ်ား ခ်မွတ္ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္
ေပးရမည္ ျဖစ္သည္။
.
ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္ကို တုံ႕ျပန္ကာ ကြယ္ေရးဆိုင္ရာ ႀကိဳးပမ္းေရး
အစီအစဥ္မ်ားအ တြက္ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ၏ အားတစ္တည္းျဖင့္သာ ေဆာင္ရြက္ရန္ လံုးဝမျဖစ္ႏိုင္ေပ။
တိုင္းသူျပည္ သားအားလံုးမွလည္း မိိမိတာဝန္အသိစိတ္ဓာတ္ ေစတနာေကာင္းျဖင့္ ပါဝင္ကာ ပူးေပါင္းေဆာင္
ရြက္ၾကရမည္ျဖစ္သည္။ မိမိတို႕၏ အခြင့္အေရး မ်ားအား ထိခိုက္ဆံုး႐ႈံးမႈ မျဖစ္ေစေရး၊ အျပည့္အ
ဝ ရရွိခံစားႏုိင္ေရးတို႕အတြက္ မိမိတို႕တြင္လည္း ဝတၱရားကိုယ္စီ ကိုယ္ငွ ရွိၾကရမည္ ျဖစ္သည္။
သဘာဝေဘးအႏၱရာယ္ တို႕မ်ား မျဖစ္ပြားမီ ႀကိဳ တင္ျပင္ဆင္မႈမ်ားကို လူသားတိုင္းမွ အသိတရား
ရွိရွိျဖင့္ စီမံခ်က္မ်ား ထားရွိကာ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ ရြက္ထားၾကရမည္ ျဖစ္သကဲ့သို႔ သဘာဝေဘး
အႏၱရာယ္မ်ား ႀကံဳေတြ႕ရင္ဆိုင္ရၿပီးေနာက္ပိုင္း တြင္လည္း တာဝန္ရွိ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ေဒသဆိုင္ရာ
အာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းကာ လက္ရွိ အေန အထားသို႔ ျပန္လည္ရရွိရန္ ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္
ျဖစ္သည္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ ေနာက္က်သည့္ ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား ျဖစ္ေနပါကလည္း
ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ ၿပီး ႏိုင္ငံမ်ား၏ နည္းပညာမ်ား၊ ဘ႑ာေငြအ ေထာက္အပံ့မ်ား လိုအပ္လာသည့္အေလွ်ာက္
အ ကူအညီမ်ား ရယူသင့္ေပသည္။ သဘာဝ ပတ္ ဝန္းက်င္ ပ်က္စီးဆံုး႐ႈံးမႈေၾကာင့္ ရာသီဥတုမ်ား
ေဖာက္ျပန္ကာ ေျပာင္းလဲလာရျခင္း ျဖစ္ၿပီး သ ဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္စီးမႈ၏ ၉ဝ ရာခိုင္ႏႈန္း
သည္ လူသားမ်ား၏ အသိပညာ ဗဟုသုတနည္း ပါးမႈ၊ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားမ်ားအတြက္ ရယူပိုင္ဆိုင္လို
မႈ၊ ေလာကသားမ်ား၏ ပေယာကမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာရျခင္းျဖစ္သည့္အတြက္ လူအမ်ားက သာလွ်င္
စိတ္ေကာင္းေစတနာမြန္ျဖင့္သာ ျပန္ လည္၍ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္တည္ေဆာက္ ၾကမည္ဆိုလွ်င္ျဖင့္
ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္ေျပာင္း လဲမႈကို ကာကြယ္ႏိုင္မည္ ျဖစ္သက့ဲသို႔ လူသားမ်ား မွလည္း လူ႕အခြင့္အေရးမ်ား
ဆံုး႐ႈံးျခင္းမွ ကင္း လြတ္သည္ သာမက ေပ်ာ္ရႊင္ၾကည္ႏူးစြာ ေန ထိုင္ၾကရမည္ ျဖစ္သည္။
.
ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္ ၿခိမ္းေျခာက္ မႈသည္ မိမိတို႕ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံတည္းႏွင့္
သက္ဆိုင္ သည့္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ အႏၱရာယ္ဆိုး မဟုတ္ဘဲ ႏုိင္ငံတိုင္း၊ ကမၻာ႔ရပ္ဝန္းေဒသတစ္ခုလံုးႏွင့္
သက္ ဆိုင္သည့္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ စိန္ေခၚမႈ ျဖစ္စဥ္ႀကီးပင္ ျဖစ္သည္။ သို႕အတြက္ ယခု မ်ိဳးဆက္ႏွင့္
ေနာင္ လာမည့္ အနာဂတ္ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ား အေနျဖင့္ ရာသီဥတု ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာ
သည့္ ေဘးအႏၱရာယ္ အဖံုဖံုတို႕ေၾကာင့္ ထိခိုက္ ခံစားရမႈမ်ား ေလ်ာ့နည္းပေပ်ာက္လာႏိုင္ေစေရး
အတြက္ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲလာမႈ ၿခိမ္းေျခာက္ မႈ ဟူသေရြ႕ကို တုံ႔ျပန္ကာကြယ္ တုိက္ဖ်က္ႏုိင္
ေရးအတြက္ ႏုိင္ငံသားတိုင္း ႀကီးငယ္မဟူ၊ က်ား မမေရြးတို႕မွ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ ျပည္သူလူထုတိုင္း
မွ ဝိုင္းဝန္းကာ ပူးေပါင္းၿပီး ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ၾက ပါစို႕ဟု။
.
.
.
#KBZTai #Shan
